Volg hier het energiepad voor Bedrijvenparken

Bedrijven trachten hun energie- en CO2-bedrijfsvoering doorgaans binnen hun eigen bedrijf te optimaliseren, maar zien weleens over het hoofd dat samenwerking met hun collega-bedrijven op hetzelfde bedrijvenpark interessante synergieën kan opleveren. Hoe die te identificeren en aan te pakken, kan via het stappenplan hieronder.

Doorlichting van situatie en potentieel

Aanbodzijde

Vraagzijde

Omgeving

Netwerkstructuur

Evoluties

Eigendomsstructuur

Overkoepelende BT-werking

Overheden

Welke zijn de beschikbare lokale energiebronnen in de bedrijven op het park?
Elke energiebron wordt in kaart gebracht op basis van parameters waaronder volumes, profiel (bvb. 7/24, 5/16), vermogen, voorspelbaarheid, flexibiliteit, LT-beschikbaarheid, aantal/soorten bronnen, °T, fysische toestand (warm water, stoom, …), opslagmogelijkheden

Restwarmte, specifieke opslag: warmtekoudeopslag (WKO)
Elektriciteit: soort opwek (PV, wind, WKK, bioWKK, ORC, riothermie),
Opslag van elektriciteit: als elektriciteit of in een andere vorm: koelhuizen, CAES, H2, methanol, ammoniak, vaste batterij, batterijen van eV’s …
Lokale biomassa: soort, energieïnhoud
Restproducten met energetisch potentieel
Onbenut potentieel aan opwekmogelijkheden (bvb dak zonder PV, hoogbouw voor combi PV/wind)
Uitwisselingsmogelijkheden en flexibiliteit tussen diverse energievormen onderling
Geplande (des)investeringen met impact (+ en -) op energieproductie
Blijft het bedrijf op de lange termijn ter plekke actief (locatiezekerheid)?
Welke mogelijkheden omtrent circulariteit zijn voorhanden (grondstoffen, machinepark, …)?
Zijn er DC-mogelijkheden voorhanden? (o.a. PV, batterijen) (DC=gelijkstroom)

Wie zijn de huidige energieverbruikers?

Focus op de energie-intensieve bedrijven (indien enkel bedrijven met lage energievraag, zijn de synergiemogelijkheden wellicht beperkt).
Differentieer tussen elektriciteits- en warmte verbruikende bedrijven. Zijn er mogelijkheden om elektriciteitsoverschotten om te zetten in warmte? Idem overschakeling van fossiele warmtebronnen naar warmtepompen?
Zijn er complementaire profielen zodat pooleffecten mogelijk zijn (bvb dag/nacht)?
Zijn er DC-verbruiksmogelijkheden? (DC=gelijkstroom)
Bedrijven met laag eigen verbruik maar hoge opwekmogelijkheden (vb logistiek magazijn: veel dakoppervlak voor PV, weinig elektriciteitsverbruik)
Synergieën hebben niet enkel betrekking op complementariteit, maar ook op het bouwen van bijvoorbeeld een grotere installatie die per eenheid output minder energie/CO2/EUR vergt.
CO2-prijsgevoeligheid van bedrijven: dit wordt de volgende jaren een belangrijke actie-driver. Kijk verder dan enkel energie, want ook in andere processen zijn misschien CO2-reducties mogelijk.
Relatief belang van energie voor bedrijf: als energie een relatief belangrijke kostenfactor vormt, ligt de bereidwilligheid tot samenwerking doorgaans hoger.
Geplande (des)investeringen met impact (+ en -) op energieverbruik
LT-locatiezekerheid van bedrijf
Logistieke aspecten: welke bedrijven willen hun wegtransport elektrificeren en hoe willen ze de laadinfrastructuur organiseren, individueel of via een gemeenschappelijk laadplein?

Links met de omgeving van het bedrijvenpark

Het is interessant om eveneens een eerste ruwe verkenning van de ruime omgeving, buiten het eigen bedrijvenpark, in kaart te brengen met het oog op mogelijke synergieën en gezamenlijke projecten. Voorbeelden uit de buurt:

Residentiële warmte- en elektriciteitsverbruikers, scholen, ziekenhuizen, WZC, grote retail, kastuinbouw, andere bedrijven of andere bedrijventerreinen in de omgeving van het bedrijvenpark maar er niet toe behorend.
Opwek en dito potentieel in de omgeving: kastuinbouw (WKK), stallen (bio-energie), ziekenhuizen (WKK, riothermie)
Vooral de vector warmte is interessant omdat die (voorlopig) nog niet gebonden is aan de stringente (en monopolistische) regelgeving en belastingheffingen voor gas en elektriciteit.
Is er publieke eV-laadinfrastructuur (bvb een laadplein) voorhanden of gepland? of wenselijk?

Elektriciteits- en aardgasnetten van Fluvius, Elia, Fluxys spelen een essentiële rol. Is er voldoende capaciteit? Bottlenecks? Zijn er uitbreidingen gepland? Vooral extra productie blijkt nogal eens een probleem te vormen.
Zijn een gesloten distributienet of directe lijn een optie? Hiervoor bestaan specifieke regels. Een directe lijn wordt zelden toegekend, meestal omdat ze niet mag concurreren met het bestaande openbare net. Meer info bij Vreg of energiejuristen.
Wat met warmtenetten? Restwarmte kan ook benut worden buiten het eigen bedrijvenpark. Voorbeeld: restwarmte van Agfa-Gevaert wordt benut in een niet-aangrenzende woonwijk in de buurt.
is het zinvol om aparte DC/AC-netten aan te leggen? Omdat wind/zon DC (gelijkstroom) opwekken en er ook steeds meer DC-verbruikers opkomen (bvb elektrische auto’s, batterijsystemen,…) kan een DC-koppeling de omvormverliezen vermijden. Voorbeeld: Project Transfo, Zwevegem.
Wat met laadinfrastructuur voor eV’s? Inclusief vrachtwagens, bussen, bestelwagens?

Toekomstige technologische en marktevoluties op korte termijn

De energietransitie gaat gepaard met enorme veranderingen die een grote impact hebben op het energielandschap. Hieronder enkele voorbeelden:

Uitrol van elektrische voertuigen (V2G, H2), niet enkel personenwagens maar ook bestelwagens, vrachtwagens, bussen zal grote impact hebben op het elektriciteitsverbruik van ondernemingen.
Uitfasering stookolie en gas
Mogelijkheden omtrent waterstof en afgeleiden (ammoniak, methanol,…)
Mogelijkheden voor energiegemeenschappen
Heb aandacht voor eventuele lock-in effecten waardoor latere maatregelen moeilijk worden.
Toename lage en negatieve elektriciteitsprijzen door toename van wind/zonne-energie. Kunnen de bedrijven hiervan gebruik maken (goedkopere stroom, ontlasting van lokale netinfrastructuur)?
Aanpassingen aan berekeningswijze van netkosten door de netbeheerder(s). bvb capaciteitstarief, time-of-use
Prijsevolutie van CO2-heffing
Evolutie subsidiemechanismen (vb afbouw subsidies voor) wind/zon/biomassa

De eigendomsstructuur en concessiebeleid van het bedrijvenpark bepalen sterk de juridische mogelijkheden van samenwerking.

Wie is eigenaar van de terreinen? Privé, provincie, stad, intercommunale?
Wat zijn de concessievoorwaarden vooral wat betreft klimaat en energie
Worden hernieuwingsvoorwaarden opgelegd, in het bijzonder omtrent energie en duurzaamheidsaspecten?
Zijn er contractuele mogelijkheden voorzien om de nodige laadinfrastructuur voor eV’s aan te leggen en te beheren?
Burgercoöperaties komen steeds vaker in beeld als geldschieters (bvb warmtenet in Mortsel)

Om energiesamenwerking op te zetten, is vanzelfsprekend intensief overleg nodig. De huidige bestaande overlegstructuur kan daarvoor als basis dienen, in andere gevallen is een kleinere groep van direct betrokken bedrijven wellicht handiger om “meters te maken”.
Specifieke vragen omvatten:

de huidige werking + toekomstvisie/strategie van het bedrijvenpark
Concrete BT-organisatie: is een professioneel operationeel BT-management aanwezig of wordt slechts sporadisch en beperkt overleg gepleegd?
Wie zijn de trekkers met visie in het bestuur?
Wat is de toekomst- en ontwikkelingsvisie van het bedrijvenpark: wat met uitbreidingen, welke soort bedrijven wil men (niet) toelaten? Zijn er brownfield-reconversies gepland?
Welke ervaring met projecten op BT-niveau, wat is de houding/bereidheid bedrijven?

Overheden spelen een belangrijke rol in het succes van bedrijvenparken, vaak zijn ze zelfs eigenaar of concessieverlener. Goed overleg is dus essentieel.

Onderzoek of ondersteuning of subsidies mogelijk zijn, bvb de steun omtrent “Ontwikkeling en herontwikkeling van bedrijventerreinen” door VLAIO. Een concreet voorbeeld is het project “Re/Sourced” van intercommunale Leiedal in Zwevegem. Zij ontvingen 4 miljoen EUR saan teun van de EU op een totaal budget van 5 miljoen EUR. Het project mikt op de uitbouw van een circulair en zelfvoorzienend energiesysteem op Transfo, een multifunctionele erfgoedsite (10 hectare) van een oude elektriciteitscentrale. Ook FLUX50 kan innovatieve projecten extra steun verstrekken.
Wat met de lokale regelgeving (bestaand/toekomstig/bereidheid aan te passen).
De overheid stimuleert samenwerking met coöperatieven. Voor het bedrijvenpark levert dat buy-in op, minder NIMBY-issues, een extra financieringsbron.

Optimalisatie energieproductie en -verbruik op bedrijvenparkniveau

Nu alle stromen en mogelijkheden in kaart zijn gebracht, moeten de diverse scenario’s opgelijst worden.
De beste scenario’s worden meer in detail doorgerekend. Essentieel is een doorgedreven sensitiviteitsanalyse. Houden de scenario’s nog stand als belangrijke parameters wijzigen, bvb deelnemer(s) verdwijnen uit het bedrijvenpark, CO2 pricing, e-mobility (niet enkel personenauto’s maar ook vrachtvervoer), …
Voor deze stap is advies van gespecialiseerde partijen nodig. Zij kunnen een aantal scenario’s opstellen en doorrekenen.
Daarna volgt een gedetailleerde business case die eveneens door een gespecialiseerde en onafhankelijke partij wordt uitgevoerd.

Managementstructuur oprichten

Eenmaal beslist welk scenario men wil uitvoeren, moet de samenwerking geformaliseerd worden. Er zullen immers concrete commitments gemaakt worden, inclusief bindende contracten en er moet concreet geïnvesteerd worden, dus geld op tafel.

De governance-en managementstructuren moeten gedefinieerd en geformaliseerd worden. Wie beslist waarover en tot welk bedrag. Medewerkers moeten worden aangeworven of ingehuurd.
Gespecialiseerd juridisch en fiscaal advies is noodzakelijk om latere problemen en conflicten te vermijden.
Make or buy: wil men het ganse beheer zelf uitvoeren of doet men eerder een beroep op externe organisaties die gespecialiseerd zijn in beheer van bedrijvenparken? In samenspel hiermee wordt de organisatiestructuur uitgetekend.
Vanzelfsprekend moet men reeds van bij de start rekening houden met een zonder twijfel evoluerende beheersopdracht. Omdat het ganse klimaat/energiegebeuren in volle ontwikkeling is en geregeld nieuwe concepten het licht zien of oude onrendabele concepten plots wel interessant worden, is dit een bijzonder lastige en “tricky” opdracht.
Er worden diverse software-ondersteunde managementdiensten aangeboden om de grote hoeveelheid aan data te verwerken tot bruikbare beslissingsinformatie voor operationeel energiebeheer. Algoritmes laten toe om automatisch de beste oplossing te identificeren en die ook uit te voeren. Verdeling van de financiële stromen (facturatie opbrengsten/kosten) wordt via zulke software ook weer wat makkelijker, inzichtelijker, sneller en objectiever.
Specifieke aandacht voor de electro-logistiek, d.i. laadinfrastructuur en -beheer dient door gespecialiseerde partijen te gebeuren.

Uitvoering

De organisatie is opgetuigd (zie vorige stap) en moet het project en de deelprojecten managen. Belangrijke taken, maar zeker niet de enige zijn:

Budget en financiering
Beslissing uit te voeren maatregelen en volgorde
Uitvoeringsplan opstellen
Procurement

De praktische uitwerking kan behoorlijk vergemakkelijkt worden door gespecialiseerde software of software-ondersteunde diensten in te zetten. Voordelen: zie vorige stap.

Omdat samenwerking qua klimaat en energie-issues op niveau van bedrijvenparken nog heel wat ontwikkelingspotentieel in zich draagt, verwachten we de volgende jaren een boom aan zulke optimaliserings-software.

Communicatie en stakeholder management

Stakeholder management is van cruciaal belang voor bedrijvenparken.

De lijst van stakeholders van bedrijvenparken wordt steeds langer. “Vivons cachés, vivons heureux” is al lang niet meer van toepassing.

Behalve de diverse bedrijven op het park zelf met hun eigen management, uitvoerend personeel en aandeelhouders, zijn nog heel wat andere stakeholders van belang: burgers uit de dichte en ruime buurt, lokale en bovenlokale politiek en administratie, bedrijven uit de omgeving, burgercoöperaties uit de omgeving, klanten, leveranciers, logistieke dienstverleners, financiële partijen…

Om alle stakeholders degelijk en tijdig geïnformeerd te houden en van de relevante partijen het nodige commitment te krijgen én te houden, is een gedegen, professionele en gedifferentieerde communicatieaanpak van groot belang.

Concrete communicatie, soms ook door meerdere stakeholders samen, zelfde message en timing moet goed gecoördineerd worden. Welke kanalen worden gebruikt (socials, websites, pers, overheidskanalen,… ). Hoe vindt communicatie plaats in geval van onverwachte gebeurtenissen? Voorbeelden hiervan zijn kleine of grote calamiteiten op het bedrijvenpark als onderdeel van crisismanagement, maar ook externe gebeurtenissen zoals politieke beslissingen, beleidsvoorbereidende adviesvragen vanuit de overheid of een regulator bvb VEKA of VREG of een andere organisatie?

Op een hoger (beleids-)niveau moet het stakeholder management goed overlegd en gesynchroniseerd worden met de governance structuur en het parkmanagement. Wie doet wat?

Het is van belang om niet enkel met negatieve berichtgeving in de pers of op socials te verschijnen. Daarom zijn geregelde posts met positieve berichten van belang. Hiermee bouwt het bedrijvenpark geloofwaardigheid op bij het brede scala aan stakeholders.

Contacteer voor een goede stakeholder management-aanpak zeker de communicatiepartners van Samen Klimaatactief.

Energiegemeenschappen

De recente regelgeving omtrent energiegemeenschappen biedt een een nieuwe set aan samenwerkingsmogelijkheden tussen bedrijven, overigens niet enkel op bedrijvenparken, maar in gans Vlaanderen.

Er bestaan momenteel drie grote vormen van energiedelen.

1/ Peer-to-peer verkoop

Dit is de eenvoudigste vorm.. Twee bedrijven of bedrijven behorende tot dezelfde groep komen overeen om elektriciteitsoverschotten van de ene te leveren aan de andere. Het proces is relatief eenvoudig met hoofdzakelijk een aanmelding bij Fluvius voor meetregime 3. De elektriciteitsleveranciers verrekenen de geleverde, respectievelijk ontvangen kWh’s in de hoeveelheden op hun facturen. Concreet: de hoeveelheden stroom die het ene bedrijf levert aan het andere bedrijf worden door de energieleverancier afgetrokken van de injectiehoeveelheden. Bij de ontvangende partij zal de energieleverancier de via de peer-to-peerverkoop ontvangen hoeveelheden aftrekken van zijn eigen geleverde hoeveelheden. De officiële energieleveranciers verrekenen echter niet de financiële stroom. Die moeten de peer-to-peer partners in kwestie onderling organiseren. Er is hiervoor geen aparte vennootschap nodig.

In deze vorm kan een bedrijf stroom ontvangen van meerdere andere bronnen. Het omgekeerde, een bedrijf (of particulier) mag geen stroomoverschot aan meerdere partijen leveren. Daarvoor moet je immers beschikken over een officiële leveringsvergunning van de VREG.

Er kan ook stroom door of aan particulieren geleverd worden.

Voor de duidelijkheid: de fysieke levering van elektriciteit verloopt volledig via het bestaande distributienet. Er hoeven echt geen extra kabels tussen de gever en verkrijger aangelegd te worden.

Er kan enkel stroom uitgewisseld worden tussen partijen die beide over een aansluiting in Vlaanderen beschikken. Energiedelen tussen een partij in Wallonië, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest of een van de buurlanden lukt voorlopig nog niet.

2/ Hernieuwbare energiegemeenschap

Voor meer info contacteer je best Samenklimaatactief.be rechtstreeks.

3/ Energiegemeenschap van burgers

Voor meer info contacteer je best Samenklimaatactief.be rechtstreeks.